{"id":31450,"date":"2016-04-21T15:29:30","date_gmt":"2016-04-21T11:29:30","guid":{"rendered":"http:\/\/economic.az\/?p=31450"},"modified":"2016-04-21T15:29:30","modified_gmt":"2016-04-21T11:29:30","slug":"pambiq-keyfiyyetli-yasamin-esas-elementlerinden-biridir","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/economic.az\/pambiq-keyfiyyetli-yasamin-esas-elementlerinden-biridir\/","title":{"rendered":"\u201cPamb\u0131q keyfiyy\u0259tli ya\u015fam\u0131n \u0259sas elementl\u0259rind\u0259n biridir\u201d"},"content":{"rendered":"

\u0130lkin Soltanl\u0131n\u0131n s\u00f6zl\u0259rin\u0259 g\u00f6r\u0259, \u0259n\u0259n\u0259vi bitki\u00e7ilik sah\u0259l\u0259rind\u0259n olan pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131n inki\u015faf etdirilm\u0259si iqtisadiyyata \u00e7ox b\u00f6y\u00fck t\u0259kan olacaq
\n<\/b>
\nUzun m\u00fcdd\u0259t fasil\u0259d\u0259n sonra \u00f6lk\u0259mizd\u0259 pamb\u0131q istehsal\u0131 il\u0259 ba\u011fl\u0131 geni\u015fmiqyasl\u0131 i\u015fl\u0259r\u0259 ba\u015flan\u0131l\u0131b. Ba\u015flan\u011f\u0131cda bu il \u00fc\u00e7\u00fcn 100 min ton pamb\u0131q istehsal\u0131 planla\u015fd\u0131r\u0131l\u0131r. N\u00f6vb\u0259ti ill\u0259rd\u0259 is\u0259 bu r\u0259q\u0259min daha \u00e7ox olmas\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn i\u015fl\u0259r g\u00f6r\u00fcl\u0259c\u0259yi bildirilir. M\u0259qs\u0259d is\u0259 \u00f6t\u0259n \u0259srin 70-80-ci ill\u0259rind\u0259ki pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131q \u0259n\u0259n\u0259sinin geri qaytar\u0131lmas\u0131d\u0131r.
\nAz\u0259rbaycanda pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131n m\u00f6vcud durumu v\u0259 potensial inki\u015faf istiqam\u0259tl\u0259rin\u0259 AMEA-n\u0131n \u0130qtisadiyyat \u0130nstitutunun \u0259m\u0259kda\u015f\u0131, iqtisad \u00fczr\u0259 f\u0259ls\u0259f\u0259 doktoru, dosent \u0130lkin Soltanl\u0131 il\u0259 ayd\u0131nl\u0131q g\u0259tirm\u0259y\u0259 \u00e7al\u0131\u015fd\u0131q.<\/p>\n

– Niy\u0259 pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131q bu g\u00fcn \u00f6lk\u0259 iqtisadiyyat\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn perspektivli istiqam\u0259t hesab olunur?
\n<\/b>
\n– Pamb\u0131q Az\u0259rbaycan\u0131n aqrar sektorunda x\u00fcsusi yer tutan v\u0259 b\u00f6y\u00fck ke\u00e7mi\u015f\u0259 malik bitki n\u00f6vl\u0259rind\u0259ndir. \u00d6t\u0259n \u0259srin 70-80-ci ill\u0259rind\u0259, \u00fcmummilli liderin \u00f6lk\u0259y\u0259 r\u0259hb\u0259rliyinin ilk d\u00f6vr\u00fcnd\u0259 Az\u0259rbaycanda pamb\u0131q istehsal\u0131 1 milyon tona \u00e7atd\u0131r\u0131lm\u0131\u015fd\u0131. Lakin bu m\u0259hsul bizd\u0259 istehsal olunsa da, \u0259sas\u0259n ilk v\u0259 t\u0259krar xammal \u015f\u0259klind\u0259 ke\u00e7mi\u015f ittifaq\u0131n y\u00fcng\u00fcl s\u0259naye obyektl\u0259rin\u0259 sat\u0131l\u0131rd\u0131. Orada h\u0259min pamb\u0131qdan istehsal olunan haz\u0131r m\u0259hsullar is\u0259 biz\u0259 sat\u0131l\u0131rd\u0131. D\u00fczd\u00fcr, G\u0259nc\u0259d\u0259, Sumqay\u0131tda, Bak\u0131da y\u00fcng\u00fcl s\u0259naye m\u00fc\u0259ssis\u0259l\u0259ri olsa da, m\u0259hsul \u0259n \u00e7ox xam \u015f\u0259kild\u0259 sat\u0131l\u0131rd\u0131. Ona g\u00f6r\u0259 d\u0259 bu sah\u0259d\u0259n ist\u0259diyimiz q\u0259d\u0259r g\u0259lir \u0259ld\u0259 ed\u0259 bilmirdik. Amma bu g\u00fcn imkanlar\u0131m\u0131z daha geni\u015fdir. B\u00fct\u00f6vl\u00fckd\u0259 is\u0259 pamb\u0131q d\u00fcnyan\u0131n aqrar sektorunda m\u00fch\u00fcm texniki bitki n\u00f6vl\u0259rind\u0259ndir. \u00c7in pamb\u0131q istehsal\u0131 sah\u0259sind\u0259 bu g\u00fcn d\u00fcnyan\u0131n \u0259n b\u00f6y\u00fck d\u00f6vl\u0259tidir. Hindistan, T\u00fcrkiy\u0259, ke\u00e7mi\u015f SSR\u0130 m\u0259kan\u0131ndan \u00d6zb\u0259kistan d\u00fcnyada pamb\u0131q istehsal\u0131 sah\u0259sind\u0259 \u00f6n yerl\u0259rd\u0259dirl\u0259r. \u018fn\u0259n\u0259vi bitki\u00e7ilik sah\u0259l\u0259rind\u0259n olan pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131n inki\u015faf etdirilm\u0259si iqtisadiyyatda h\u0259rt\u0259r\u0259fli formada \u00e7ox b\u00f6y\u00fck t\u0259kan olacaq. Az\u0259rbaycanda pamb\u0131q istehsal\u0131 il\u0259 ba\u011fl\u0131 b\u00f6y\u00fck t\u0259cr\u00fcb\u0259 var. Pamb\u0131q istehsal\u0131n\u0131n geni\u015fl\u0259ndirilm\u0259si h\u0259m d\u0259 xeyli i\u015f yerinin yaranmas\u0131 dem\u0259kdir. Pamb\u0131q al\u0131n t\u0259ri il\u0259 z\u0259hm\u0259tin bir m\u00fcdd\u0259t sonra b\u0259hr\u0259sini verdiyi m\u0259hsuldur.<\/p>\n

-Pamb\u0131qdan hans\u0131 formada g\u0259lir \u0259ld\u0259 etm\u0259k m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr?
\n<\/b>
\n– Pamb\u0131q b\u00fct\u00fcn parametrl\u0259rin\u0259 g\u00f6r\u0259 y\u00fcks\u0259k g\u0259lir g\u0259tir\u0259n m\u0259hsullar s\u0131ras\u0131na daxildir. Bunun he\u00e7 bir elementi k\u0259narda qalm\u0131r. Pamb\u0131q \u00e7iyidind\u0259n al\u0131nan ya\u011f m\u0259tb\u0259xd\u0259 istifad\u0259 edilir. O, toxuculuq sah\u0259si \u00fc\u00e7\u00fcn \u0259sas m\u0259hsuldur. Pamb\u0131q keyfiyy\u0259tli ya\u015fam\u0131n \u0259sas elementl\u0259rind\u0259n birini t\u0259\u015fkil edir. Art\u0131q sa\u011flaml\u0131qla ba\u011fl\u0131 b\u00fct\u00fcn d\u00fcnyada h\u0259y\u0259can t\u0259bili \u00e7al\u0131n\u0131r. Burada \u0259sas\u0259n sa\u011flam qidalanma n\u0259z\u0259rd\u0259 tutulsa da, geyiml\u0259r d\u0259 sa\u011fl\u0131ql\u0131 olmal\u0131d\u0131r. Bu g\u00fcn b\u00fct\u00fcn d\u00fcnyan\u0131 \u00c7in m\u0259hsullar\u0131 b\u00fcr\u00fcy\u00fcb. Lakin h\u0259r bir \u00f6lk\u0259 keyfiyy\u0259tli m\u0259hsul istehlak etm\u0259k ist\u0259yir. Amma qon\u015funun \u00fcmidin\u0259 qalan ac qalar. \u018fg\u0259r y\u00fcks\u0259k keyfiyy\u0259td\u0259 m\u0259hsul istehsal ed\u0259 bil\u0259riks\u0259, niy\u0259 onu xaricd\u0259n almal\u0131y\u0131q? \u00d6lk\u0259d\u0259n xeyli valyuta xaric\u0259 ax\u0131r. \u0130stehsal \u00f6lk\u0259mizd\u0259 olsa, xeyli i\u015f yeri yarana bil\u0259r. Tarix\u0259n Az\u0259rbaycan aqrar-s\u0259naye d\u00f6vl\u0259ti olub. O vaxt \u00fcmumdaxili m\u0259hsulda aqrar sah\u0259nin pay\u0131 y\u00fcks\u0259k olub. Bu g\u00fcn d\u0259 \u00f6lk\u0259d\u0259 m\u0259\u015f\u011ful \u0259halinin 38 faiz\u0259 q\u0259d\u0259r k\u0259nd t\u0259s\u0259rr\u00fcfat\u0131n\u0131n pay\u0131na d\u00fc\u015f\u00fcr. X\u00fcsus\u0259n regionlarda \u0259halinin i\u015f yerl\u0259ri il\u0259 t\u0259min olunmas\u0131nda bu sah\u0259 m\u00fcst\u0259sna rola malikdir. T\u00fcrkiy\u0259nin \u0259razisi bizd\u0259n t\u0259xmin\u0259n 10 d\u0259f\u0259 b\u00f6y\u00fck olsa da, orada 11 iqlim qur\u015fa\u011f\u0131ndan 7-si, bizd\u0259 is\u0259 9-u var. Ana t\u0259bi\u0259t biz\u0259 g\u00f6z\u0259l iqlim \u015f\u0259raiti b\u0259x\u015f etdiyi halda, ondan niy\u0259 s\u0259m\u0259r\u0259li istifad\u0259 etm\u0259y\u0259k? Art\u0131q son vaxtlar g\u00f6r\u00fcl\u0259n i\u015fl\u0259r v\u0259 \u0259ld\u0259 olunan n\u0259tic\u0259l\u0259r onu dem\u0259y\u0259 \u0259sas verir ki, k\u0259nd t\u0259s\u0259rr\u00fcfat\u0131 \u00f6z y\u00fcks\u0259li\u015fini t\u0259min etm\u0259kd\u0259dir.<\/p>\n

– 70-80-ci ill\u0259rd\u0259ki pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131q \u0259n\u0259n\u0259sini qaytara bil\u0259c\u0259yikmi?
\n<\/b>
\n– H\u0259r d\u00f6vr\u00fcn \u00f6z\u00fcn\u0259 uy\u011fun t\u0259l\u0259bl\u0259ri var. H\u0259min d\u00f6vrd\u0259 1 milyon ton h\u0259cmd\u0259 m\u0259hsul istehsal olunmu\u015fdu. O vaxt m\u00fclkiyy\u0259t formas\u0131 ba\u015fqa idi. Pamb\u0131q ictimai m\u00fclkiyy\u0259td\u0259, b\u00f6y\u00fck kolxozlarda min hektarlarla sah\u0259l\u0259rd\u0259 \u0259kilirdi. T\u0259bii ki, indi ba\u015fqa \u015f\u0259rtl\u0259r m\u00f6vcuddur. \u018fhalini pamb\u0131q \u0259km\u0259y\u0259 m\u0259cbur etm\u0259k olmaz. Ancaq stimulla\u015fd\u0131r\u0131c\u0131 t\u0259dbirl\u0259r g\u00f6r\u00fcb, \u0259halini bu m\u0259hsulu yeti\u015fdirm\u0259y\u0259 h\u0259v\u0259sl\u0259ndirm\u0259k laz\u0131md\u0131r. C\u0259nab Prezidentin d\u0259 qeyd etdiyi kimi, pamb\u0131q \u00fc\u00e7\u00fcn ayr\u0131lan \u0259kin sah\u0259l\u0259ri h\u0259l\u0259 d\u0259 azd\u0131r. Birinci il \u00fc\u00e7\u00fcn planla\u015fd\u0131r\u0131lan 100 min ton pamb\u0131q yax\u015f\u0131 g\u00f6st\u0259ricidir v\u0259 t\u0259kanverici amildir. Bu sah\u0259ni inki\u015faf etdirm\u0259y\u0259 bizim b\u00fct\u00fcn imkanlar\u0131m\u0131z var. Buna mane olan amill\u0259r d\u0259 var.<\/p>\n

– Hans\u0131 amill\u0259r mane olur?
\n<\/b>
\n– Birinci amil odur ki, \u0259kin\u00e7i istehsal etdiyi m\u0259hsulu bazara \u00e7\u0131xara bilmirdi. Qiym\u0259t a\u015fa\u011f\u0131 olur dey\u0259, h\u0259v\u0259si olmur. Qiym\u0259t el\u0259 olmald\u0131r ki, h\u0259m istehsal x\u0259rcl\u0259rini \u00f6d\u0259sin, h\u0259m d\u0259 g\u0259lir g\u0259tirsin. Dig\u0259r m\u0259s\u0259l\u0259 is\u0259 pamb\u0131q \u0259kinin\u0259 ba\u015flamam\u0131\u015fdan \u00f6nc\u0259 \u0259kin\u00e7iy\u0259 m\u00fc\u0259yy\u0259n m\u0259bl\u0259\u011fd\u0259 v\u0259sait d\u0259 ayr\u0131lmas\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnki y\u00fcks\u0259k m\u0259hsuldarl\u0131\u011f\u0131n \u0259ld\u0259 edilm\u0259si \u00fc\u00e7\u00fcn pamb\u0131\u011f\u0131n yeti\u015fdirilm\u0259si m\u0259rh\u0259l\u0259l\u0259rind\u0259 b\u00fct\u00fcn t\u0259dbirl\u0259r qaydas\u0131nda icra edilm\u0259lidir. Bu t\u0259dbirl\u0259ri g\u00f6rm\u0259k \u00fc\u00e7\u00fcn d\u0259 maliyy\u0259 laz\u0131md\u0131r. Az\u0259rbaycanda pamb\u0131q emal\u0131 \u015firk\u0259tl\u0259ri pamb\u0131\u011f\u0131n istehsal\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn m\u00fc\u0259yy\u0259n avans formas\u0131nda \u0259vv\u0259ld\u0259n maliyy\u0259 verirl\u0259r. Bir d\u0259 m\u0259hsul \u0259kini ba\u015flananda sat\u0131\u015f\u0131 da t\u0259\u015fkil olunmal\u0131d\u0131r. \u018fvv\u0259ld\u0259n m\u00fcqavil\u0259 ba\u011flananda m\u0259hsulun kiml\u0259r\u0259 sat\u0131laca\u011f\u0131 da m\u0259lum olur. Fermer al\u0131c\u0131 axtarm\u0131r.<\/p>\n

– Pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131n inki\u015faf\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn perspektivli rayonlar hans\u0131lard\u0131r?
\n<\/b>
\n– \u00dcmum\u0259n, pamb\u0131\u011f\u0131n intensiv bec\u0259rilm\u0259si \u00fc\u00e7\u00fcn m\u00fc\u0259yy\u0259n t\u0259bii m\u00fcnbit \u015f\u0259rait olmal\u0131d\u0131r. Temperatur m\u00fchiti pamb\u0131\u011f\u0131n inki\u015faf\u0131na uy\u011fun olmal\u0131d\u0131r. Da\u011fl\u0131q rayonda pamb\u0131q yeti\u015f\u0259 bilm\u0259z. Bu g\u00fcn \u0259sas\u0259n 4-5 iqtisadi rayonumuzda pamb\u0131q istehsal\u0131 il\u0259 m\u0259\u015f\u011ful olurlar. Aran, G\u0259nc\u0259-Qazax, Yuxar\u0131 Qaraba\u011f, Da\u011fl\u0131q \u015eirvan iqtisadi rayonlar\u0131nda, h\u0259m\u00e7inin C\u0259lilabad \u0259razisind\u0259 m\u00fc\u0259yy\u0259n h\u0259cmd\u0259 pamb\u0131q yeti\u015fdirilir. Pamb\u0131q bir n\u00f6v tax\u0131l\u0131n s\u0259l\u0259fidir. N\u00f6vb\u0259li \u0259kin sistemi t\u0259tbiq olunanda h\u0259m m\u0259hsuldarl\u0131q yax\u015f\u0131 olur, h\u0259m d\u0259 torpaq bir n\u00f6v dinc\u0259lir. Az\u0259rbaycanda 80-ci ill\u0259rd\u0259 \u0259n \u00e7ox pamb\u0131q istehsal olunan rayonlardan birincisi B\u0259rd\u0259 idi. H\u0259min d\u00f6vrd\u0259 pamb\u0131q istehsal\u0131 il\u0259 ba\u011fl\u0131 iqtisadi sosializm yar\u0131\u015f\u0131 gedirdi. B\u0259rd\u0259d\u0259n T\u0259rlan Musayeva, \u0130mi\u015flid\u0259n S\u0259rdar \u0130mr\u0259liyev, Beyl\u0259qandan Sevil Qaz\u0131yeva v\u0259 b. bu sah\u0259d\u0259 \u0259m\u0259k qabaqc\u0131l\u0131 kimi ad \u00e7\u0131xarm\u0131\u015fd\u0131lar. Yar\u0131\u015f bir n\u00f6v insanlar\u0131 h\u0259v\u0259sl\u0259ndirdiyi \u00fc\u00e7\u00fcn y\u00fcks\u0259k m\u0259hsul \u0259ld\u0259 edilirdi.<\/p>\n

– Bu sah\u0259d\u0259 yenid\u0259n sa\u011flam r\u0259qab\u0259t m\u00fchiti formala\u015fa bil\u0259rmi?
\n<\/b>
\n– Pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131n inki\u015faf\u0131, dediyim kimi, d\u00f6vl\u0259tin d\u0259st\u0259yind\u0259n as\u0131l\u0131d\u0131r. D\u00f6vl\u0259t t\u0259dbirl\u0259ri il\u0259 insan \u0259m\u0259yini stimulla\u015fd\u0131rmal\u0131d\u0131r. \u0130stehsal\u00e7\u0131ya hans\u0131 m\u0259hsul n\u00f6v\u00fc s\u0259rf edirs\u0259, hans\u0131n\u0131 bazara \u00e7\u0131xarmaq problemi yoxdursa, onun istehsal\u0131nda maraql\u0131 olacaq. Ancaq bu strateji m\u0259hsulun sa\u011flam r\u0259qab\u0259t \u0259sas\u0131nda inki\u015faf\u0131 m\u00fcmk\u00fcn v\u0259 m\u00fch\u00fcmd\u00fcr.<\/p>\n

– B\u0259s biz pamb\u0131\u011f\u0131 emal ed\u0259r\u0259k ist\u0259diyimiz g\u0259liri \u0259ld\u0259 ed\u0259 bil\u0259rikmi?
\n<\/b>
\n– Biz m\u0259hsulun xammal sat\u0131\u015f\u0131 haqq\u0131nda d\u00fc\u015f\u00fcnm\u0259m\u0259liyik. \u018fsas\u0259n emal edil\u0259r\u0259k, haz\u0131r m\u0259hsula \u00e7evirib, bazara \u00e7\u0131xar\u0131lmas\u0131na \u00e7al\u0131\u015fmal\u0131y\u0131q. Az\u0259rbaycanda pamb\u0131\u011f\u0131n emal\u0131 il\u0259 ba\u011fl\u0131 yax\u015f\u0131 infrastruktur formala\u015fm\u0131\u015fd\u0131. Bildiyim\u0259 g\u00f6r\u0259, bu g\u00fcn bizd\u0259 MKT \u015firk\u0259tin\u0259 ba\u011fl\u0131 olan 12-14 pamb\u0131q emal\u0131 zavodu var. Sumqay\u0131tda ip\u0259k\u0259yirici fabrik var. Sad\u0259c\u0259, bu sah\u0259 il\u0259 ba\u011fl\u0131 formala\u015fan infrastrukturu m\u00fcasir d\u00f6vr\u00fcn t\u0259l\u0259bl\u0259rin\u0259 uy\u011fun b\u0259rpa etm\u0259k laz\u0131md\u0131r.<\/p>\n

– Pamb\u0131q toxumu il\u0259 ba\u011fl\u0131 kifay\u0259t q\u0259d\u0259r baza varm\u0131?
\n<\/b>
\n– Etiraf ed\u0259k ki, bu g\u00fcn d\u00fcnyada pamb\u0131q sah\u0259sind\u0259 d\u0259 GMO-lu toxumlardan m\u00fc\u0259yy\u0259n s\u0259viyy\u0259d\u0259 istifad\u0259 olunur. Az\u0259rbaycanda is\u0259 tarix\u0259n ekoloji t\u0259miz d\u0259d\u0259-baba sortlar\u0131 olub, bu g\u00fcn is\u0259 \u00e7oxsayl\u0131 v\u0259 yerli iqlim\u0259 uy\u011fun sortlar\u0131m\u0131z var. Bidiyim q\u0259d\u0259r, Aran regionunda pamb\u0131q toxumuna n\u0259zar\u0259t stansiyas\u0131 da f\u0259aliyy\u0259t g\u00f6st\u0259rir. Bizim m\u0259hsulun f\u0259rqi odur ki, onlar h\u0259rt\u0259r\u0259fli t\u0259miz m\u0259hsullard\u0131r. Buna g\u00f6r\u0259 d\u0259, keyfiyy\u0259tin qorunub saxlanmas\u0131 \u015f\u0259rtil\u0259, daha \u00e7ox yerli m\u0259hsul istehsal etm\u0259y\u0259 \u00e7al\u0131\u015fmal\u0131y\u0131q. \u0130stisna etm\u0259k olmaz ki, m\u00fc\u0259yy\u0259n pamb\u0131q toxumlar\u0131 xaricd\u0259n m\u00fcxt\u0259lif yollarla idxal oluna bil\u0259r. Lakin bizd\u0259 ekoloji t\u0259miz m\u0259hsullarla ba\u011fl\u0131 x\u00fcsusi qanun f\u0259aliyy\u0259t g\u00f6st\u0259rir. Burada GMO-lu m\u0259hsullar\u0131n \u00f6lk\u0259miz\u0259 qanunsuz idxal\u0131 il\u0259 ba\u011fl\u0131 b\u00f6y\u00fck m\u0259bl\u0259\u011fd\u0259 c\u0259rim\u0259 n\u00f6vl\u0259ri n\u0259z\u0259rd\u0259 tutulub. Hesab edir\u0259m ki, son ill\u0259r bu istiqam\u0259td\u0259 at\u0131lan m\u0259qs\u0259dy\u00f6nl\u00fc add\u0131mlar n\u0259tic\u0259sind\u0259 keyfiyy\u0259tsiz, sa\u011flaml\u0131\u011fa ziyan vuran toxumlar\u0131n qar\u015f\u0131s\u0131n\u0131 almaq m\u00fcmk\u00fcn olacaq. S\u00f6zs\u00fcz ki, biz ilk \u00f6nc\u0259 daxili resurslar\u0131m\u0131za \u0259saslanaraq, onlar\u0131 daha da z\u0259nginl\u0259\u015fdirm\u0259liyik. M\u0259s\u0259l\u0259n, \u0259vv\u0259ll\u0259r m\u00fc\u0259yy\u0259n \u0259razil\u0259rd\u0259 istehsal olunan pamb\u0131q \u00fc\u00e7\u00fcn GMO-lu toxumlardan istifad\u0259 edilmirdi, amma m\u0259hsuldarl\u0131q y\u00fcks\u0259k s\u0259viyy\u0259d\u0259 idi. Aqrar sah\u0259d\u0259 klasterial inki\u015faf, aqroparklar\u0131n inki\u015faf\u0131 il\u0259 ba\u011fl\u0131 d\u00fcnya t\u0259cr\u00fcb\u0259sind\u0259 \u00f6z\u00fcn\u00fc do\u011frultmu\u015f t\u0259dbirl\u0259rd\u0259n biz d\u0259 yararlana bil\u0259rik.<\/p>\n

– Klasterial inki\u015faf n\u0259dir v\u0259 onun pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131qda t\u0259tbiqi biz\u0259 n\u0259 ver\u0259 bil\u0259r?
\n<\/b>
\n– \u0130lk \u00f6nc\u0259 qeyd edim ki, klaster dedikd\u0259 – m\u00fc\u0259yy\u0259n \u0259razi v\u0259 sah\u0259 \u0259lam\u0259tl\u0259ri \u00fczr\u0259 istehsal, infrastruktur, innovasiya, marketinq v\u0259 dig\u0259r \u00e7oxsayl\u0131 prosesl\u0259rin bir-biri il\u0259 qar\u015f\u0131l\u0131ql\u0131 \u0259laq\u0259d\u0259 olan v\u0259 kompleks f\u0259aliyy\u0259tini n\u0259z\u0259rd\u0259 tutan, h\u0259m\u00e7inin y\u00fcks\u0259k r\u0259qab\u0259tqabiliyy\u0259tlilik v\u0259 iqtisadi s\u0259m\u0259r\u0259lilik meyarlar\u0131na \u0259saslanan tam v\u0259 b\u00fct\u00f6v iqtisadi proses ba\u015fa d\u00fc\u015f\u00fcl\u00fcr. Aqrar sah\u0259nin m\u00f6vcud durumu v\u0259 inki\u015faf istiqam\u0259tl\u0259rin\u0259 klasterial yana\u015fma meyll\u0259ri g\u00f6st\u0259rir ki, bu prosesd\u0259 k\u0259nd t\u0259s\u0259rr\u00fcfat\u0131nda h\u0259r bir b\u00f6lm\u0259 v\u0259 \u0259razinin m\u00f6vcud durumu, h\u0259m\u00e7inin g\u0259l\u0259c\u0259k inki\u015faf perspektivl\u0259ri d\u00fczg\u00fcn t\u0259hlil edilm\u0259li, r\u0259qab\u0259t bax\u0131m\u0131ndan daha geni\u015f imkanlara malik olan istiqam\u0259tl\u0259r\u0259 \u00fcst\u00fcnl\u00fck verilm\u0259li, m\u00fcxt\u0259lif \u0259razil\u0259r \u00fczr\u0259 modern klasterl\u0259r yarad\u0131lmal\u0131d\u0131r. Eyni zamanda, klasterial inki\u015fafa uy\u011fun s\u0259m\u0259r\u0259li informasiya-texnologiya sisteml\u0259rinin i\u015fl\u0259nib haz\u0131rlanmas\u0131, dig\u0259r adekvat t\u0259dbirl\u0259rin g\u00f6r\u00fclm\u0259si d\u0259 z\u0259ruridir.
\nG\u00f6r\u00fcnd\u00fcy\u00fc kimi, klasterl\u0259r iqtisadi termin kimi m\u00fc\u0259yy\u0259n bir m\u0259hsul n\u00f6v\u00fcn\u00fcn istehsal\u0131, emal\u0131, saxlanmas\u0131, da\u015f\u0131nmas\u0131 v\u0259 istehlak\u00e7\u0131ya \u00e7atd\u0131r\u0131lmas\u0131 prosesl\u0259rini \u0259hat\u0259 edir. Bu proses aqrar sah\u0259d\u0259 m\u00fcxt\u0259lif n\u00f6v m\u0259hsul n\u00f6vl\u0259ri, o c\u00fcml\u0259d\u0259n pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131q \u00fczr\u0259 f\u0259aliyy\u0259t istiqam\u0259tl\u0259rini kompleks \u015f\u0259kild\u0259 birl\u0259\u015fdirir. M\u0259lumdur ki, pamb\u0131q b\u00f6y\u00fck \u0259m\u0259k t\u0259l\u0259b ed\u0259n texniki bitkidir. K\u0259nd T\u0259s\u0259rr\u00fcfat\u0131 Nazirliyinin t\u0259rkibind\u0259 Aqrar Elm v\u0259 \u0130nformasiya M\u0259rk\u0259zi f\u0259aliyy\u0259t g\u00f6st\u0259rir ki, onun t\u0259rkibind\u0259 k\u0259nd t\u0259s\u0259rr\u00fcfat\u0131n\u0131n \u00e7oxsayl\u0131 probleml\u0259ri il\u0259 m\u0259\u015f\u011ful olan 8-10 elmi-t\u0259dqiqat institutu var. Orada b\u00fct\u00fcn m\u0259hsul n\u00f6vl\u0259ri \u00fczr\u0259, o c\u00fcml\u0259d\u0259n pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131qla ba\u011fl\u0131 m\u00fc\u0259yy\u0259n t\u0259dqiqatlar apar\u0131l\u0131r. Dem\u0259k ist\u0259yir\u0259m ki, bizim yeni pamb\u0131q n\u00f6vl\u0259rinin yeti\u015fdirilm\u0259si, pamb\u0131\u011fa d\u00fczg\u00fcn qulluq edilm\u0259si, y\u00fcks\u0259k m\u0259hsuldarl\u0131\u011f\u0131n \u0259ld\u0259 edilm\u0259si il\u0259 ba\u011fl\u0131 b\u00f6y\u00fck praktiki t\u0259cr\u00fcb\u0259y\u0259 malik olan m\u00fct\u0259x\u0259ssisl\u0259rimiz var. El\u0259 is\u0259 g\u00f6st\u0259ril\u0259n amill\u0259ri c\u0259ml\u0259\u015fdir\u0259r\u0259k, bu sah\u0259d\u0259 b\u00f6y\u00fck t\u0259cr\u00fcb\u0259si olan regionda, m\u0259s\u0259l\u0259n, Aran iqtisadi rayonunda n\u00fcmun\u0259vi pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131q klasterinin yarad\u0131lmas\u0131 m\u0259qs\u0259d\u0259uy\u011fun olar. D\u00fczd\u00fcr, ki\u00e7ik bir regionda klasterl\u0259r yarad\u0131lmaya da bil\u0259r. Lakin \u0259sas odur ki, bu sah\u0259d\u0259 regionlar qar\u015f\u0131l\u0131ql\u0131 \u0259m\u0259kda\u015fl\u0131q etsinl\u0259r. Kompleks \u015f\u0259kild\u0259 v\u0259 modern, innovativ ideyalar\u0131n t\u0259tbiqin\u0259 uy\u011fun i\u015fl\u0259r g\u00f6r\u00fclm\u0259lidir ki,m\u00fcsb\u0259t n\u0259tic\u0259 v\u0259 s\u0259m\u0259r\u0259 \u0259ld\u0259 edilsin.<\/p>\n

– Pamb\u0131q \u0259kini sah\u0259l\u0259rinin h\u0259r n\u00f6vb\u0259ti il geni\u015fl\u0259ndirilm\u0259si planla\u015fd\u0131r\u0131l\u0131r. B\u0259s eyni torpaqda h\u0259r il pamb\u0131q \u0259km\u0259k olarm\u0131?
\n<\/b>
\n– M\u0259nc\u0259, n\u00f6vb\u0259li \u0259kin prosesinin t\u0259tbiq olunmas\u0131 z\u0259ruridir. M\u00fc\u0259yy\u0259n bir d\u00f6vrd\u0259n bir \u0259v\u0259zl\u0259m\u0259 yolu il\u0259 daha y\u00fcks\u0259k m\u0259hsuldarl\u0131q \u0259ld\u0259 etm\u0259k olar. H\u0259m d\u0259 burada \u0259sas \u015f\u0259rt – intensivl\u0259\u015fm\u0259y\u0259 \u0259saslanan m\u00fcasir texnologiyalar\u0131n t\u0259tbiqi normal \u015f\u0259kild\u0259 h\u0259yata ke\u00e7irilm\u0259lidir. T\u0259k bir istehsal\u00e7\u0131 f\u0259rdi \u015f\u0259kild\u0259 b\u00fct\u00fcn bu i\u015fl\u0259ri h\u0259yata ke\u00e7ir\u0259 bilm\u0259z. Ona g\u00f6r\u0259 d\u0259 torpaq sahibl\u0259ri sa\u011flam kooperasiya v\u0259 inteqrasiya meyll\u0259ri \u0259sas\u0131nda, m\u00f6vcud pay torpaq sah\u0259l\u0259rind\u0259n d\u00fczg\u00fcn v\u0259 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclm\u00fc\u015f qaydada istifad\u0259 etm\u0259k yolu il\u0259 bu m\u0259hsulun istehsal h\u0259cminin artmas\u0131na, eyni zamanda dig\u0259r analoji prosesl\u0259rd\u0259n maksimum s\u0259m\u0259r\u0259li istifad\u0259 yolu il\u0259 daha \u00e7ox qazanc \u0259ld\u0259 etm\u0259y\u0259 \u00e7al\u0131\u015fmal\u0131d\u0131rlar. T\u0259bii ki, d\u00f6vl\u0259timizin bu istiqam\u0259td\u0259 n\u0259z\u0259rd\u0259 tutaraq h\u0259yata ke\u00e7irdiyi m\u00fc\u0259yy\u0259n t\u0259nziml\u0259yici t\u0259dbirl\u0259r n\u0259tic\u0259sind\u0259.<\/p>\n

Ayg\u00fcn Asimq\u0131z\u0131<\/b><\/p>\n

M\u0259nb\u0259: kaspi.az<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

\u0130lkin Soltanl\u0131n\u0131n s\u00f6zl\u0259rin\u0259 g\u00f6r\u0259, \u0259n\u0259n\u0259vi bitki\u00e7ilik sah\u0259l\u0259rind\u0259n olan pamb\u0131q\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131n inki\u015faf etdirilm\u0259si iqtisadiyyata \u00e7ox b\u00f6y\u00fck t\u0259kan […]<\/p>\n","protected":false},"author":44,"featured_media":31451,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[17],"tags":[376],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/31450"}],"collection":[{"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/users\/44"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=31450"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/31450\/revisions"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/media\/31451"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=31450"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=31450"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/economic.az\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=31450"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}