BAM: 50 il sonra – komsomol həvəsindən Avrasiya meqalayihəsinə

Bakı, 8 iyul, AZƏRTAC

Əlli il əvvəl çəkic zərbələri və lokomotivlərin gurultusu altında sərt Sibir tayqasına və hiyləgər dağ silsilələrinə meydan oxuyan əfsanəvi tikinti başladı. Şərqi Sibir və Uzaq Şərqin geniş ərazilərindən keçən 4324 kilometr uzunluğunda polad xətlər sadəcə bir yol yox, həyat və imkanlarla döyünən bir ürək oldu. Baykal-Amur Magistralı (BAM) sadəcə bir ad deyil, əyilməz iradənin rəmzi, əmək qəhrəmanlığının abidəsi, təbiəti fəth edən insanın himnidir. Bu il BAM-ın yubileyi münasibətilə keçirilən təntənəli tədbirlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Vaxtilə magistralın tikintisində fəal iştirak edən Azərbaycan artıq müstəqil dövlət kimi bu marşruta qayıdır.

AZƏRTAC xəbər verir ki, iyulun 8-də Tında şəhərində MDB ölkələrinin dəmir yolu idarələri rəhbərlərinin, BAM veteranlarının və ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə növbəti təntənəli tədbir keçirilir. “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin rəhbərliyi də Azərbaycan xalqının ümumi işə töhfəsinin rəmzi irsi olan Tında şəhərində keçirilən bu təntənəli tədbirlərdə iştirak edir. BAM-ın 50 illiyinə qatılan keçmiş Sovet İttifaqı ölkələrinin adından ADY rəhbərliyi bu əlamətdar tədbirdə çıxış edib.

Tarix təfərrüatları ilə

50 il əvvəl sovet insanları komsomolun entuziazmı və parlaq gələcəyə inamla Baykal-Amur Magistralının tikintisinə başlamaq üçün Baykal torpağına qədəm qoydular. 1974-cü ildə başlanan BAM-ın tikintisi həqiqi bir çağırış oldu. Uzunluğu 4324 kilometr olan magistral sərt tayqa meşələri, daimi donuşluq və dağ silsilələrindən ötərək Lena, Amur, Zeya və Vitim də daxil olmaqla 11 böyük çayı keçdi. Çətinliklərə baxmayaraq, BAM rekord müddətdə – 10 il ərzində tamamlandı. Beləliklə, BAM sərt iqlim və mürəkkəb relyef şəraitində inşa edildi. Onun tikintisinə 2 milyondan çox insan qatılmışdı. Magistralın tikintisi müxtəlif millətlərdən olan insanları birləşdirdi ki, onların arasında azərbaycanlılar da var idi. Layihə çərçivəsində 4200 böyük və kiçik körpü, o cümlədən Vitim və Lena çayları üzərində unikal körpülər, 58 tunel, Rusiyanın ən uzun Severomuysk tuneli (15 km) və Baykal tuneli (6,7 km), 280 stansiya və keçid tikilib, BAM-a xidmət üçün xüsusi olaraq 60-dan çox şəhər və qəsəbə salınıb.

Dəmir yolu Tayşetdən Predlenski stansiyasına qədər (706 km) və Tındadan Urqala qədər (666 km) olan hissələrdə ikixətlidir və elektrikləşdirilib, həmçinin Taksimo stansiyasına qədər (723 km) birxətlidir və elektrikləşdirilib. Qalan hissələrdə yol ikixətli əlavələri olan birxətli yoldur.

Magistralın buraxılış qabiliyyəti ikixətli hissələrdə ildə 36,4 milyon tona qədər, ən mürəkkəb birxətli hissələrdə (Severomuysk tuneli daxil olmaqla) 16 milyon tona qədərdir. Yük dövriyyəsi 2022-ci ildə 158 milyon ton təşkil edib və 2030-cu ilə qədər 182 milyon tona qədər artacağı proqnozlaşdırılır. Daşınan yüklərin nomenklaturasına kömür, mineral gübrələr, qara metallar, taxıl, meşə materialları, filizlər və digərləri daxildir. Yük daşımaları ilə yanaşı, dəmir yolu sərnişin daşımaları üçün də nəzərdə tutulub. Hər il BAM ilə təxminən 12 milyon sərnişin daşınır.

Birincilərin birincisi

BAM-ın taleyində xüsusi rol SSRİ-nin görkəmli dövlət xadimi, Ulu Öndər Heydər Əliyevə məxsus olub. Ümummilli Lider 1979-cu ildən tikintiyə rəhbərlik edərək resursları səfərbər edir və ən mürəkkəb məsələlərin həllini tapırdı. SSRİ-nin digər yüksək vəzifəli rəhbərlərindən fərqli olaraq, Ulu Öndər Heydər Əliyev BAM-ın tikintisinin gedişinə sadəcə nəzarət etmirdi, magistralın bütün uzunluğu boyunca səyahət edərək, hər stansiyada dayanaraq inşaat prosesi ilə yaxından tanış olurdu. Bu, sadəcə PR addımı deyil, problemləri öz gözləri ilə görmək, irəliləyişi qiymətləndirmək və insanları motivasiya etmək istəyən liderin düşünülmüş addımı idi.

BAM-ın “ürəyi”nə eniş

Ulu Öndər Heydər Əliyevin Severomuysk tunelinə – təkcə BAM-da deyil, bütün ölkədə ən çətin tunelə səfəri əlamətdar anlardan biri oldu. 10 ballıq seysmik zonada Severomuysk silsiləsindən keçən və isti bulaqların təzyiqi altında olan tunel inşaatçıların üzləşdiyi çətinliklərin təcəssümünə çevrildi. Heydər Əliyevin komissiya üzvləri ilə birlikdə BAM-ın “ürəyi”nə enişi təkcə cəsarətin nümayişi deyil, həm də həyatlarını riskə atan insanların əməyinə hörmət idi.

Anqoya: Azərbaycan xalqının töhfəsi

Azərbaycan mütəxəssislərinin BAM-ın tikintisində töhfəsini qeyd etməmək olmaz. Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə onlar magistralın ən vacib stansiyalarından birini – Buryatiyadakı Anqoyanı inşa etdilər. 209 kilometr əbədi donuşluq: 1975-ci ildə BAM-a gələn Azərbaycan briqadasının payına məhz belə bir sahə düşmüşdü. Onların fədakar əməyinə minnətdarlıq əlaməti olaraq 2008-ci ildə stansiyaya Heydər Əliyevin adı verildi. Ulkan stansiyası da Azərbaycan inşaatçıları tərəfindən nəzərdə tutulan müddətdən iki ay əvvəl tikilib, stansiyanın binasının bəzək işlərində milli ornamentlərdən istifadə edilib.

Qızıl mismar: bir mərhələnin sonu

1984-cü ilin payızında Ümummilli Lider Heydər Əliyev Balbuxta stansiyasında “qızıl mismar”ı vurdu və bununla da BAM-ın tikintisinin əsas mərhələlərindən birinin başa çatdığını qeyd etdi. Belə bir simvolik akt təkcə bu hissədə yolların çəkilməsinin sonu deyil, həm də arzuolunan məqsədə doğru yeni nailiyyətlərin müjdəçisi oldu.

Yaşayan irs

Ulu Öndər Heydər Əliyevin BAM-ın tikintisindəki töhfəsini qiymətləndirmək çətindir. Onun şəxsi nümunəsi, təşkilatçılıq qabiliyyəti və insanlara qarşı həssaslığı bu möhtəşəm layihənin uğurunun təminatı oldu. Bu gün qatarların şütüdüyü sərt Sibir çöllərindən keçən polad magistrallar boyunca Heydər Əliyevin adı təkcə xəyal quran deyil, həm də yaradan bir insanın hekayəsi kimi BAM tarixinə qızıl hərflərlə həkk olunub.

Heydər Əliyevin BAM-a səyahəti haqqında xatirəsi

1984-cü ildə Baykal-Amur Magistralı hələ tikinti mərhələsində olarkən o zaman SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsində işləyən Ümummilli Lider bu nəhəng layihə üzrə uzun bir səfər etdi. Onun məqsədi işlərin gedişatını şəxsən qiymətləndirmək, problemləri dərindən anlamaq və inşaatçıları ruhlandırmaq idi. Səyahət 10 gündən çox davam etdi. Heydər Əliyev Moskva-Vladivostok qatarı ilə hərəkət edərək tikintinin əsas nöqtələrində dayanırdı. Onunla birlikdə BAM-ın uğurla başa çatmasında maraqlı olan nazirlər və mütəxəssislər də səfər edirdi.

Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev üçün bu səfər sadəcə bir yoxlama deyil, tikinti həyatına dərin bir dalma oldu. O, obyektləri diqqətlə nəzərdən keçirir, inşaatçılarla söhbət edirdi. Heydər Əliyevin təəssüratları yalnız müsbət deyildi, o, işçilərin qarşılaşdığı çətinlikləri də diqqətdə saxlayırdı. Sonradan Siyasi Büronun iclasında Heydər Əliyev nikbin olmayan proqnozlar səsləndirdi: “Tikintinin tamamlanması bir neçə il uzanacaq”. Onun sözləri iştirakçılarda şok yaratdı. Ümummilli Lider Heydər Əliyev həqiqəti deməkdən qorxmurdu. O, həmişə ən çətin problemlərin də həllinə can atırdı.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin BAM-a səyahəti onun həyatının ən mühüm hadisələrindən biri oldu. O, təkcə bu möhtəşəm magistralın tikintisinə böyük töhfə vermədi, həm də Sibirin sərt tayqasını fəth edən insanların üzləşdiyi bütün çətinlikləri və məhrumiyyətləri şəxsən yaşadı.

Ümummilli Lider Heydər Əliyev 1999-cu ilin iyulunda BAM-ın 25 illiyinin qeyd olunması üçün yaradılmış Təşkilat Komitəsinə ünvanladığı məktubda bildirmişdi: “Mənim xatirimdə BAM mənən güclü, böyük işlərə qadir insanları birləşdirən bir tikinti kimi qalıb. Biz fəxr edirik ki, bu magistralın tikintisində Azərbaycanın bir çox nümayəndələri iştirak edib, onlar digər obyektlər sırasında Ulkan şəhərini də salıblar. BAM tayqa, yolsuzluq və daimi donuşluq şəraitində işləmiş insanların, dostluq və qardaşlıq amallarına sadiq insanların mərdlik və dəyanətinin nümunəsi kimi tarixdə həmişəlik qalacaq”.

Heydər Əliyevin BAM haqqında sözlərində təkcə əldə edilənlərlə qürur deyil, həm də öz əməyi ilə bu möcüzəni yaradan insanlara dərin hörmət səslənir. Onun sözləri bu gün də ilhamlandırır və bizə xatırladır ki, məqsədyönlülük və fədakarlıqla hərəkət etsək, mümkün olmayan heç nə yoxdur.

Sonsuz imkanlar

Beləliklə, 2024-cü ildə Baykal-Amur Magistralının 50 illik yubileyi sadəcə əlamətdar tarix deyil, həm də bütün Rusiya boyunca keçirilən genişmiqyaslı bayram tədbirləri üçün bir səbəb oldu.

Görkəmli lider, Ulu Öndər Heydər Əliyevin entuziazmı və təşkilatçılıq qabiliyyətləri bu möhtəşəm magistralın tikintisində əsas rol oynadı. Tındada BAM inşaatçılarının xatirəsinə abidə açıldı, magistralın tarixinə və onun inşaatçılarının qəhrəmanlığına həsr olunmuş sərgi keçirildi, həmçinin BAM boyunca şəhər və qəsəbələrdə bayram konsertləri təşkil edildi.

Azərbaycanda da BAM-ın yubileyi xüsusi təntənə ilə qeyd edilib. Bakı dəmir yolu vağzalında magistralın tikinti anlarını əks etdirən nadir fotoşəkillərin sərgisi keçirilib. Ulu Öndər Heydər Əliyevin bu nəhəng layihədəki rolundan bəhs edən “Ömrün dəmir yolları” adlı sənədli filmi, həmçinin tanınmış rejissor Vaqif Mustafayevin çəkdiyi “Xüsusi təyinat” filmi nümayiş olundu. Sərgilər, film nümayişləri, veteranlarla görüşlər – bütün bu tədbirlər öz sağlamlığı və gücü bahasına bu polad arteriyasını inşa edənlərin xatirəsinə ehtiramın göstərici oldu.

BAM Azərbaycandan çox uzaqda yerləşsə də, bu nəhəng tikinti ölkənin tarixində əhəmiyyətli rol oynayıb. Axı bu, sadəcə ölkəni Uzaq Şərqlə birləşdirən nəqliyyat magistralı deyil, həm də xalqların dostluğu və birliyinin simvolu, birgə əməyin və nailiyyətlərin əzəmətli xatirəsidir.

BAM 50 il sonra da regionların inkişafını stimullaşdıran və insanlar arasında körpü rolunu oynayan güclü iqtisadi amil olaraq qalır. BAM-ın yubileyi sadəcə bayram deyil, bizdən öncəkilərin qəhrəmanlığını xatırlamaq, onların nailiyyətlərini qiymətləndirmək və gələcəyə baxmaq üçün bir fürsətdir.

Əminik ki, Baykal-Amur Magistralı insan ruhunun əzəmətinin və sonsuz imkanların simvolu kimi qalaraq inkişaf etməyə, çiçəklənməyə və ölkələrimizin rifahı naminə xidmət etməyə davam edəcək.